Nhiều loại nhựa đã qua sử dụng như bao bì hay hộp đựng thực phẩm thường được xem là rác thải. Chúng ta  phân loại chúng trước khi thu gom, nhưng chúng có được sử dụng cho mục đích gì không? 

Credit: University of Tokyo

 Giáo sư Yoshiko Tsuji, Giám đốc Trung tâm Khoa học Môi trường cho biết: “Chúng được đốt cháy, và nhiệt năng sinh ra được thu hồi.”

Thu hồi nhiệt năng thông qua tái chế nhiệt

Mỗi năm, hàng triệu tấn rác thải ở Nhật Bản được tái chế theo 3 phương pháp phổ biến: tái chế vật liệu (material recycling), tái chế hoá học (chemical recycling) và tái chế nhiệt (thermal recycling). Phương pháp tái chế vật liệu sử dụng rác thải nhựa như nguồn nguyên liệu thô để tái sản xuất các sản phẩm mới, như thùng chứa, ghế hay hàng rào. Phương pháp tái chế này có một số hạn chế, ví dụ như các tạp chất đôi khi bị lẫn vào, hay việc tái chế nhiều lần sẽ làm giảm chất lượng của sản phẩm đầu ra. Hơn nữa, nhiều sản phẩm chứa nhiều vật liệu khác nhau, và việc phân tách chúng vẫn còn là một vấn đề. Do đó, chỉ có 20% rác thải nhựa ở Nhật Bản được tái chế theo phương pháp tái chế vật liệu.

Phương pháp tái chế hóa học phân hủy rác thải nhựa bằng các phản ứng hóa học để tạo ra các nguyên liệu thô như dầu, cồn hay khí gas. Các nguyên liệu thô sau đó được sử dụng để sản xuất các sản phẩm nhựa mới. Ví dụ, chai nhựa có thể được tái chế thành chai nhựa mới, hoặc được sử dụng làm chất khử để sản xuất gang từ quặng sắt. Tuy nhiên, việc tái chế nhựa bằng phương pháp hóa học ở Nhật Bản cũng bị hạn chế, hiện đang dừng ở mức khoảng 3%.

Phương pháp cuối cùng, tái chế nhiệt, là phương pháp đốt cháy chất thải nhựa để tạo ra nhiệt năng, được ứng dụng để phát điện hay cung cấp nước nóng. Hơn 60% nhựa được thu gom ở Nhật Bản xử lý bằng phương pháp này, lượng nhiệt năng tạo ra cao gấp hai đến ba lần so với việc đốt lượng giấy thải tương đương. Tuy nhiên, việc đơn thuần đốt cháy nhựa lại dẫn đến các vấn đề lớn khác: nhựa sau khi bị đốt cháy không thể được tái sử dụng làm nguồn carbon mới và quá trình đốt cháy sẽ tạo ra khí thải CO2.

Để hiện thực hóa một xã hội trung hòa carbon (carbon neutral society), chúng ta phải tăng cường xử lý rác thải nhựa theo phương pháp tái chế hóa học. Điều này không chỉ đòi hỏi các công nghệ được cải tiến hơn và tiết kiệm chi phí hơn, mà các sản phẩm cũng cần được thiết kế để dễ dàng phân loại sau khi sử dụng. Bên cạnh đó, nâng cao ý thức về hành vi phân loại rác thải nên được phổ biến trong cộng đồng. Mỗi người dân cần nghiêm túc tuân thủ các Đạo luật cơ bản về việc thiết lập một xã hội tuần hoàn vật liệu lành mạnh – một xã hội tuần hoàn carbon (Basic Act on Establishing a Sound Material-Cycle Society). Nguyên liệu thô quan trọng của các sản phẩm hóa học là naphta, được sản xuất thông qua quá trình chưng cất dầu thô. Nếu chúng ta loại bỏ nhiên liệu hóa thạch và không còn phụ thuộc vào các sản phẩm dầu, thì việc sản xuất naphta cũng sẽ chấm dứt. Để thay thế naphta, chúng ta cần phải tạo ra sản phẩm từ rác thải nhựa, vật liệu sinh học hay các nguồn khác.

Hình 1: Một khu vực thu gom rác trong khuôn viên Đại học. Hệ thống phân loại rác này đã được lắp đặt khắp Đại học.


Phân loại rác thải nhựa tại Đại học Tokyo đang trong quá trình hoàn thiện 

Năm 1975, Trung tâm Khoa học Môi trường của Đại học Tokyo được thành lập với sứ mệnh soạn thảo một bộ quy tắc phân loại rác thải tại Đại học Tokyo. Vào thời điểm đó, Trung tâm có quan điểm cân bằng giữa môi trường và phát triển kinh tế, tuy nhiên, trọng tâm hiện nay của Trung tâm chuyển thành sự đóng góp vào sự thịnh vượng của con người và xã hội. Chúng tôi cung cấp tài liệu giáo dục và đào tạo về Bảo vệ môi trường cho những người học tập và làm việc trong khuôn viên Đại học, cũng như những người đến thăm và sử dụng các cơ sở vật chất của Đại học. Tại Đại học Tokyo, sinh viên được tìm hiểu về khái niệm “rác thải” và lý do phân loại rác khi nhập học và trong các khóa học nâng cao.Đội ngũ giảng viên và nhân viên hành chính cũng tham gia và các chương trình đào tạo định hướng tương tự. Chúng tôi cũng cung cấp các video giáo dục và xuất bản các hướng dẫn hay sách giáo khoa về An toàn môi trường, đồng thời tạo ra một chương trình giáo dục toàn diện như một Dự án xúc tiến nâng cao chức năng (Function Enhancement Promotion Project, FY2016-2020). 

Tuy nhiên, nhận thức của chúng ta vẫn còn nhiều hạn chế. Trong “Khảo sát thành phần rác thải nhằm thúc đẩy tái chế rác thải nhựa từ khuôn viên trường đại học” năm 2018, chúng tôi phát hiện rác thải nhựa trong khuôn viên trường chưa được phân loại đúng cách, cụ thể là các thùng rác thải nhựa chứa rất nhiều giấy và vật liệu dễ cháy (Nakatani et al., 2021). Mặc dù Đại học Tokyo có phương pháp riêng về phân loại rác thải với các quy định có phần khác so với quy định rác thải gia đình, chúng ta luôn cần nhận thức rằng nhựa đã qua sử dụng là một nguyên liệu giá trị khi thực hiện phân loại. 

Hình 2: Số liệu về rác thải nhựa hàng ngày ở cơ sở Hongo, UTokyo. Ở các tổ chức nghiên cứu khoa học xã hội ở Đại học Tokyo, khoảng 50% rác thải bị phân loại sai vào thùng đựng “plastic”. Con số này cho các tổ chức nghiên cứu khoa học tự nhiên là 20.1%.

Q: Nhiều tài liệu văn phòng bị xả xuống bồn cầu ở Đại học Tokyo?
A: Một số giấy vụn được tái chế thành giấy vệ sinh.
Đại học Tokyo thu gom riêng các loại giấy, nhựa, lon đồ uống, thủy tinh, chai nhựa, hay rác thải cồng kềnh và tái chế chúng. Báo, giấy in, tạp chí, giấy tạp nham, và hộp các-tông đều được sử dụng làm giấy tái chế hoặc các vật liệu tương tự khác. Các tài liệu chứa thông tin cá nhân hay giấy tờ văn phòng quá hạn lưu trữ sẽ được cắt vụn. Năm 1996, Đại học Tokyo đã thiết lập một hệ thống trong đó giấy thải được xe tải thu gom từ mỗi tòa nhà, nén thành khối, và tái chế thành giấy vệ sinh với quy trình bảo mật được quản lý chặt chẽ. Giấy vệ sinh này được mua lại bởi Văn phòng Quản lý và các tổ chức khác của Đại học Tokyo.

 

* Bài viết này được đăng lần đầu trên Tansei 46 (bằng tiếng Nhật). Tất cả thông tin trong bài viết này tính đến tháng 3 năm 2023.
– Đường dẫn đến bài viết gốc (Anh):
https://www.u-tokyo.ac.jp/focus/en/features/z1304_00272.html
– Đường dẫn đến Tansei46 (Nhật):
https://www.u-tokyo.ac.jp/content/400209584.pdf

Tansei là tạp chí định kì của Đại học Tokyo (University of Tokyo – Tokyo Daigaku). Tạp chí xoay quanh các vấn đề khoa học và xã hội dưới góc nhìn của những giáo sư, nhà nghiên cứu tại Đại học Tokyo, một trong những đại học hàng đầu Nhật Bản. Qua những bài viết từ Tansei, độc giả được tiếp cận đến những thông tin khoa học với các chủ đề thú vị như giới thiệu về các giải Nobel từ đại học Tokyo (Tansei số 32), các đề tài liên kết với địa phương (Tansei số 35), các vấn đề về môi trường (Tansei số 46),… Tansei cũng bao gồm những bài viết giới thiệu về các hoạt động và cuộc thảo luận với sinh viên đại học Tokyo, đưa đến một sự đa dạng và năng động trong nội dung của mình.